Geschiedenis

Landingsboot van Andrew Higgins besliste de oorlog op D-day
Het belangrijkste vaartuig van D-day werd slechts gemaakt omdat Andrew Higgins de bureaucraten van de marine uitdaagde. Zijn boot bood geheel nieuwe mogelijkheden en bezorgde volgens generaal Eisenhower de geallieerden de zege op Adolf Hitler.

Boten van Andrew Higgins zijn perfect voor D-day

Landingsboot D-day

De leden van de Senaat uit Washington zijn onder de indruk na de rondleiding bij Higgins Industries in New Orleans, Louisiana. Er was geen enkele wanklank te horen van de duizend zwoegende arbeiders, die in de drukkende hitte aan het hameren, lassen en schroeven waren onder grote spandoeken met het opschrift ‘The guy who relaxes, is helping the Axis’ – wie uitrust, helpt de asmogendheden.

Het is 6 augustus 1943, en een maand eerder hebben de arbeiders een recordaantal van 700 landingsvaartuigen in slechts 30 dagen aan de Amerikaanse marine geleverd. Voor een publiek van duizenden Higgins-medewerkers heeft senator Homer Ferguson verkondigd:

‘De mannen en vrouwen van Higgins doen het onmogelijke, en goed ook!’

Ook de eigenaar van de fabriek, Andrew Jackson Higgins, kreeg een pluim van de senator, die hem ‘de beste botenbouwer van het land’ noemde.

Van de 14.072 vaartuigen waarover de Amerikaanse marine eind 1943 in totaal beschikte, kwam meer dan de helft van de lopende band van Higgins in New Orleans. En de meeste waren van het type dat voor altijd verbonden zou zijn met de naam van Andrew Higgins: de LCVP – Landing Craft, Vehicle, Personnel – of de Higginsboot, zoals hij doorgaans werd genoemd.

Volgens de opperbevelhebber van de geallieerden in Europa, Dwight D. Eisenhower, gaf deze boot de doorslag in de oorlog. Zonder Higgins en zijn vaartuig was D-day wellicht mislukt en was West-Europa niet bevrijd.

Rumsmokkelaars waren eerste klanten van Higgins
Higgins werd in 1886 in Nebraska geboren als jongste van tien kinderen. Hij groeide op in Omaha en werd naar eigen zeggen van alle scholen getrapt omdat hij vocht en spijbelde. Maar hij had wel een neus voor zaken: hij ging gras maaien met een zeis om wat geld te verdienen, en beschikte binnen de kortste keren over 17 maaimachines. De jonge Higgins liet oudere jongens voor zich werken en streek een flinke winst op als eigenaar.

Na een paar jaar verhuisde hij naar New Orleans, waar hij een succesvolle houthandel opzette. Maar in de loop van de jaren 1920 ging hij zich steeds meer bezig-houden met de bouw van boten. Hij maakte platbodems voor de ondoordringbare moerassen van Louisiana, en niet van zelfvertrouwen gespeend doopte hij zijn eerste model ‘Wonderboat’.

Die sloeg al snel aan bij jagers, oliebedrijven en vooral de talloze rumsmokkelaars die bij nacht en ontij Caribische drank naar de drooggelegde VS brachten. En ook aan de kustwacht, die jacht maakte op de smokkelaars, sleet Higgins boten.

Rivierboot sprong over boomstammen
Toen de drooglegging voorbij was en de Amerikanen weer drank konden kopen, waren de vette jaren voor Higgins even voorbij. Op dat moment begon hij aan de ontwikkeling van het type dat uit zou groeien tot de Higginsboot.

Eerst maakte hij de Eurekaboot, een platbodem die van voren schuin omhoog liep om over drijvende boomstammen te kunnen varen en zonder schade aan land te kunnen gaan. Hij haalde zijn inspiratie uit de lichaamsbouw van de blauwe vinvis.

De Eureka leek op een gewoon plezierjacht en had een ruime hut, maar de moerasboot lag veel beter in het water en kon op een dubbeltje draaien. In de jaren die volgden verbeterde Higgins de boot, bijvoorbeeld met een romp die planten en andere obstakels uit de buurt van de schroef hield. En hij maakte het vaartuig sterker met een boeg uit één stuk hout.

Higgins moest op zoek naar nieuwe klanten nu er geen drank meer werd gesmokkeld, en kwam in contact met de Amerikaanse marine, die zat te springen om landingsvaartuigen voor het marinekorps. Maar telkens als hij gedurende de jaren 1930 de admiraals probeerde over te halen de Eureka uit te proberen, kreeg hij nul op het rekest.

Andrew Higgins ging de strijd aan
Al snel kreeg Higgins echter steun van de mariniers zelf. De troepen die aan land gezet moesten worden, wilden maar wat graag een landingsvaartuig dat niet ver uit de kust op een zandbank zou lopen. En ze hadden hun zinnen gezet op de Eureka van Higgins.

Pas in het najaar van 1940 kregen de botenbouwer en zijn medestanders de marineleiding zo ver om de Eureka te overwegen als landingsvaartuig en te testen. En die test kwam er alleen maar omdat Higgins hem zelf betaalde.

Het resultaat liet niets te wensen over: volgens het rapport was de Eureka ‘veruit het best’. Ten slotte gingen de bureaucraten overstag en bestelden ze 335 landingsvaartuigen. Higgins had eindelijk voet aan de grond gekregen bij de Amerikaanse marine.

Maar de Eureka had één manco: de soldaten moesten over de reling springen om aan land te gaan. De geniale boot waar Higgins naam mee zou maken, was er nog lang niet. In maart 1941 verscheen ene Victor H. Krulak, een kapitein van het marinekorps, bij Higgins. Hij had foto’s bij zich van een Japans landingsvaartuig met een brede klep aan de voorkant.

Die klep kon naar beneden, waardoor de boot de soldaten veel sneller aan land kon zetten dan de Eureka van Higgins, waarbij ze immers over de reling moesten klimmen. Zo’n vaartuig wilde de marine graag hebben.

Hoewel de Japanse aanval op Pearl Harbor pas negen maanden later zou plaatsvinden, zag de marineleiding in dat de VS vroeg of laat betrokken zou raken bij de oorlog, en was ze al voorbereidingen aan het treffen.

Krulak had de foto in 1937 gemaakt, tijdens de Japanse inval in China. Hij was daar als officiële waarnemer bij geweest. Higgins was onder de indruk en gaf zijn mensen de opdracht een boot te ontwikkelen die de beste eigenschappen van zijn Eureka en de Japanse boot combineerde. Twee maanden later werd de nieuwe Higginsboot op een meer bij New Orleans gedemonstreerd.

Vanaf de oever keken leden van het marinekorps vol bewondering toe hoe een vrachtwagen aan boord ging, een stukje over het meer voer en op het strand aan land gezet werd. Vervolgens deden 36 mannen hetzelfde.

Prototype van landingsboot werd in drie dagen gemaakt
Na de positieve geluiden vanuit het marinekorps over de boot van Higgins meldde de commissie voor landings-vaartuigen van de marine dat ze drie dagen later naar New Orleans af zouden reizen, en de botenbouwer werd verzocht om een schets te tonen van een groter vaartuig voor tanks en artillerie.

Uit de reactie van Higgins blijkt wel hoe gedreven hij was. Aan de telefoon antwoordde hij dat hij niet alleen een schets op papier klaar zou hebben voor het bezoek van de commissie, maar een prototype van het vaartuig gebouwd zou hebben. Volgens de marineofficier was dat helemaal niet mogelijk.

‘Om de drommel wel!’ antwoordde Higgins. ‘Zorgen jullie maar dat jullie er over drie dagen zijn.’ Zodra hij de hoorn op de haak had gelegd, begonnen drie hectische dagen in de fabriek.

Zijn medewerkers bouwden bliksem-snel een half voltooide sleepboot om tot een vaartuig voor tanktransport door de stuurhut en andere overbodige onderdelen eraf te slopen, maar de klep gaf problemen. Toen de lassers daaraan wilden beginnen, hadden de ingenieurs hun tekeningen nog niet klaar. Hierop sloot Higgins zijn belangrijkste krachten, onder wie zijn zoon Ed, in zijn kantoor op, net zo lang tot de klep af was.

Drie dagen later kon de botenbouwer vol trots een werkend prototype tonen – met zo veel laswerk dat het de bijnaam Patches kreeg: lappendeken. Maar het voer uitstekend en voldeed aan alle eisen van de admiraals.

Jammer genoeg voor Higgins had de marinewerf ook een landingsvaartuig voor tanks ontwikkeld. En daar gaven de eerzuchtige bureaucraten van de marine de voorkeur aan, hoewel Higgins meende dat het veel tekortkomingen had.

Higgins ging persoonlijk verhaal halen bij senator Harry S. Truman, de voorzitter van een Senaatscommissie die erop moest toezien dat de bewapening van de VS niet nodeloos duur werd. Uiteindelijk liet de latere president zich overtuigen en stuurde hij een bericht naar de marine: ‘Bouw een van jullie boten en voer een vergelijkende test uit met het product van Higgins.’

Boot van de marine slaat bijna om
De test van de vaartuigen vond op 25 mei 1942 plaats bij Norfolk in de staat Virginia. In een stevige bries trotseerden vertegenwoordigers van het ministerie van Marine, de afdeling scheepsbouw, het marinekorps en het leger de regen terwijl ze gespannen naar het hevig schuimende water staarden. Eerst maakte het tanktransportvaartuig van de marine zijn opwachting, en daarna de Patches van Higgins, die nu LCM heette – Landing Craft Mechanized.

Aanvankelijk leek alles voor de wind te gaan, tot de twee platbodems open zee bereikten. De neus van het marine-vaartuig verdween een paar keer in de golven, en het water gutste over het dek. Telkens opnieuw moest de stuurman inhouden om het water eruit te pompen en te proberen de 30 ton zware tank aan boord in evenwicht te houden.

Tot grote schrik van de toeschouwers begon het vaartuig zo te rollen dat de hele bemanning – de stuurman incluis – met hun reddingsvest aan op de reling ging zitten, klaar om overboord te springen. Uiteindelijk keerde de stuurman het vaartuig voorzichtig om en voer hij terug naar kalmer water. De LCM van Higgins zoefde intussen over de golven alsof er niets aan de hand was, gleed het strand op en zette zijn tank af.

Vervolgens kwam het vaartuig makkelijk los van het zand en voer het weer weg. Na deze vernedering moesten de bureaucraten van de marine zich gewonnen geven. Alle scheepswerven van het land kregen de opdracht meteen de constructie van Higgins toe te passen voor hun landingsvaartuigen.

De Eurekaboot kwam nu in massaproductie, terwijl de Higginsboot nog op veel weerstand stuitte en slechts in een beperkt aantal werd gemaakt.

Higgins wordt kwaad na dodelijk ongeluk
Terwijl Higgins voor zijn vaartuig had gevochten, had de Amerikaanse marine aan een alternatief voor de Higginsboot gewerkt. Ook dit type had een klep aan de voorkant. Deze zogeheten LCPR was duidelijk afgeleid van het ontwerp van Higgins, maar de klep was smaller. Higgins was woest.

Toen de marine 300 LCPR’s probeerde te bestellen bij Higgins zelf, weigerde hij pertinent het volgens hem inferieure vaartuig in productie te nemen. De Amerikaanse soldaten aan boord zouden ‘neergeschoten worden als kleiduiven’ als ze één voor één van de smalle klep liepen, zo meende hij.

Opnieuw moest een duel uitkomst bieden. De boten werden tegelijk getest in augustus 1942, en zoals al voorspeld door Higgins won zijn constructie het ruimschoots. Terwijl de 36 soldaten aan boord van de LCPR van de marine meer dan een halve minuut bezig waren met uitstappen, kostte het evenveel mannen op de boot van Higgins maar 12 seconden. Toch hield de marine voet bij stuk en bestelde de vlootleiding honderden exemplaren bij de concurrenten van Higgins.

De klep was echter niet het enige zwakke punt van de LCPR, zo vond de temperamentvolle zuiderling. De boot was te zwaar van voren, waardoor hij op zandbanken voor de kust aan de grond zou lopen. En dat gebeurde ook tijdens een nachtelijke oefening buiten de kust van Florida in het voorjaar van 1943. 14 soldaten verdronken vanwege het gewicht van hun rugzak.

Een boze Higgins schreef een brief op poten aan de generaals van het marinekorps en het leger, waarin hij de admiraals ervan beschuldigde ‘het bloed van hun landgenoten aan hun handen te hebben’

Marine geeft zich gewonnen en omarmt de landingsboot
Na het dodelijke ongeluk werden een aantal oudere officieren van de afdeling scheepsbouw van de marine vervangen, en hun minder behoudende opvolgers bestelden meteen 1000 Higginsboten. Een order van nog eens 2000 boten in mei 1943 toonde aan dat de driftkop uit Louisiana na tien jaar had gewonnen.

Higgins zelf sprak pas een aantal jaar later over de gang van zaken: ‘Ik wil niet beweren dat ik ontevreden ben over de marine, want na 1942 konden we het prima samen vinden.’
Nu kon Higgins eindelijk doen waar hij het beste in was: de zaken in een razend tempo afhandelen. Hij huurde vrouwen in, wat ongehoord was in het Louisiana van die tijd, en verbeterde de lopende band, waardoor het werktempo veel hoger kwam te liggen.

Ook toen de fabrieken een tijdje geen motoren kregen, ging de productie door. Al snel lagen er 700 boten zonder motor klaar en meldde de marine dat ze onmiddellijk geleverd moesten worden.
In de tussentijd waren de motoren gearriveerd, maar hoe konden die zo snel gemonteerd worden als de marine eiste? Higgins bedacht een eenvoudige oplossing: hij toverde het kanaal langs de fabriek om tot een lopende band.

De benodigde machinerie werd langs de kade geïnstalleerd, waarna de motoren erin gemonteerd konden worden. Dankzij dit soort trucs kon Higgins zo veel boten bouwen dat de schepen die de landingsvaartuigen naar het front moesten brengen het niet konden bijbenen. Maar ook daar vond Higgins iets op: in het bijzijn van twee verblufte admiraals haalden zijn medewerkers met behulp van een lasapparaat een boot in negen stukken uit elkaar, waarna ze hem probleemloos weer in elkaar zetten.

Op die manier pasten er meer boten in het laadruim van de transportschepen, zo legde Higgins uit. Zo gezegd, zo gedaan. Tegen het eind van 1943 hadden de Higginsboten meermaals hun waarde bewezen, van Noord-Afrika tot de Stille Oceaan. Higgins groeide uit tot een ware volksheld en werd door de pers de hemel in geprezen. De tijd was rijp voor de echte vuurproef.

Higginsboot schitterde op D-day en zorgde voor de overwinning
In de nacht van 6 juni 1944 begon de grootste vlootoperatie tot dan toe. Een enorme strijdmacht stak het Kanaal over – D-day was een feit. Het zou niet lang meer duren voor Hitler uit Frankrijk verdreven was en Europa bevrijd.

Voor het ochtendgloren zetten de transportschepen hun lading van meer dan 1500 landingsvaartuigen af in het woelige water. De meeste waren van het type Higginsboot, en al snel voeren ze in grote zwermen om de enorme schepen van de invasievloot. De troepen klommen er via touwladders in, waarna ze in lange, rechte rijen koers zetten naar de kust.

Om 6.30 uur schraapten de eerste Higginsboten over het zand van Utah en Omaha Beach. Aan het eind van D-day hadden ze meer dan 130.000 Britse en Amerikaanse soldaten aan land gezet – en de verliezen waren veel minder zwaar dan gevreesd.

De geallieerde opperbevelhebber, generaal Dwight D. Eisenhower, hield in november een Thanksgivingtoespraak tot de natie: ‘Wij danken de Heer voor Higgins Industries, zijn leiding en zijn arbeiders, die ons van de benodigde landingsvaartuigen voorzagen om onze campagne te kunnen uitvoeren.’

Toen de oorlog afgelopen was, had Higgins Industries ruim 20.000 vaartuigen in alle soorten en maten aan de geallieerden geleverd. Vele jaren later zei Eisenhower dat Higgins de man was die de oorlog gewonnen had.

foto & tekst : historianet.nl